Wanneer ik in Indonesië ben, woon ik voor het merendeel van de tijd in een dorpje tegen de jungle in Noord-Sumatra, Bukit Lawang genaamd. Ik verblijf dan in een guesthouse waar ik nu al een beetje als familie gezien word. Ik heb daar een Duitse vriendin, Nuria, die ik dus eigenlijk een huisgenoot kan noemen.
Op een dag werd ze door de moeder van de eigenaar gevraagd om snel naar één van de bungalows te komen. Ze hoorden iemand schreeuwen. Er waren Indonesische werkers aanwezig die een nieuwe bungalow aan het bouwen waren, maar zij verstonden haar niet omdat het in het Engels was. Toen Nuria daar aankwam, riep de toerist ‘help’ in het Indonesisch. De deur stond op een kier. Nuria ging aarzelend naar binnen en zag een Indonesische vrouw op de grond liggen, met een Amerikaanse man die haar vasthield. Ze waren getrouwd. In eerste instantie dacht Nuria dat de vrouw gevallen was en dat de man haar ondersteunde. Tot ze plots besefte dat de man haar in een wurggreep hield. De vrouw riep om hulp om haar te bevrijden van de gewelddadige man. Hij bleef herhalen dat de vrouw geld had gestolen van hem. Eén van de mannen van het guesthouse kwam binnen, waardoor de Amerikaanse man zijn greep versoepelde en Nuria de vrouw kon wegtrekken en mee kon nemen naar het restaurant van het guesthouse. Daar vertelde de vrouw dat de man wel vaker gewelddadig was, maar het nog nooit zo erg was geweest. En dat hij degene was die geld gestolen had van haar.
Het voorval bracht de volgende dag een hevige discussie tussen Nuria en de eigenaar van het guesthouse teweeg.
Een discussie die mij ook de rest van de dag heeft bezig gehouden. Nuria verstond niet dat de Indonesiërs niet zelf naar binnen waren gegaan. De vrouw riep om hulp, in hun taal – en dus niet in het Engels zoals ze eerst beweerden – en bevond zich in een levensbedreigende situatie. In Duitsland, evenals in België, ben je in fout als je een persoon niet helpt in zo’n situatie op voorwaarde dat het je zelf niet zou schaden. Ze sloten volgens haar hun ogen voor geweld tegen vrouwen. Een aantal jaren geleden verbleef een andere vrouwelijke toerist gedurende een aantal weken in hetzelfde guesthouse met haar Indonesische partner. Zij werd regelmatig in elkaar geslagen door hem en niemand deed iets. Deze vrouw is tevens een vriendin van ons en zei dat het niet kon dat ze niets doorhadden. Zij bleef vaak dagenlang op haar kamer en had regelmatig blauwe plekken. Maar van zodra het uitgesproken was, heeft de eigenaar de Indonesische man weggestuurd en hem gezegd dat hij zijn gezicht er nooit meer mocht vertonen. Deze man heeft sindsdien Bukit Lawang verlaten. De eigenaar beweert dat ze echt niets wisten.
In Indonesië wordt het niet aanvaard om iemand zijn huis ongevraagd binnen te gaan of je te moeien met andermans zaken. De werkmannen dachten dat de vrouw gevallen was. Mannen mogen niet binnenkomen in een kamer van een vrouw. Ik heb hier een aantal mannelijke vrienden die als ze mij nodig hebben, blijven roepen aan mijn deur tot ik zelf naar buiten kom. Zelf als ik zeg dat de deur open is en ze gewoon binnen mogen, zullen ze dit nooit doen. Omdat anders mensen misschien gaan denken dat we dingen doen die niet oké zijn. Als Sardi niet in de buurt is, is het een nog groter probleem.
Als je je toch moeit met de zaken van andere mensen en zij gaan naar de politie, kan het gebeuren dat jij zelf een hele som geld moet betalen, of je gaat de gevangenis in. Dit zijn geen verhaaltjes die ik heb horen zeggen of die Indonesiërs ons wijsmaken om eronder uit te komen. Ik heb het zelf al een paar keer meegemaakt dat Sardi peace money moest betalen aan de politie voor zaken waarvan hij niet de schuldige was. Waarbij er getuigen waren, zelfs een burgemeester, en nog moest hij betalen of hij ging de gevangenis in. En dit gaat niet over een paar euro’s, dit gaat steevast over (enkele) duizend(en) euro’s. Dan ben je ook niet zo snel geneigd om de politie te bellen als er zich problemen voordoen. Veel Indonesiërs hebben schrik van de politie omdat ze zo corrupt zijn, ze blijven liever mijlenver uit hun buurt.
Toeristen die voor de eerste keer in Bali rondtoeren, klagen regelmatig over een ongeval dat ze gezien hebben waarbij iemand bloedend lang de kant van de weg ligt en er niemand stopt om hen te helpen. Toeristen die er al langer wonen, weten dat wanneer je de slachtoffers naar het ziekenhuis brengt en deze niet verzekerd zijn en de kosten niet kunnen betalen, je hier zelf voor opdraait. Want jij hebt ze naar het ziekenhuis gebracht.
Als je dit alles in gedachten houdt, vind ik het niet verrassend dat de Indonesische mannen de kamer niet binnen zijn gegaan. Zij hebben amper geld om de week door te komen en eten te kunnen voorzien voor hun familie.
Als je dan weet dat je misschien duizend(en) euro’s kunt verliezen en waarschijnlijk je huis moet verkopen, breng je dan jouw eigen familie in gevaar voor een vreemde waarvan je niet eens weet wat er juist gaande is?
Laat me duidelijk zijn, ik ga er absoluut niet mee akkoord dat ze gevraagd hebben aan Nuria om de kamer binnen te gaan. Dit was een veel gevaarlijkere situatie voor haar dan voor de mannen. Maar het toont toch maar weer aan dat zaken die voor ons zo natuurlijk en duidelijk zijn, in een andere cultuur helemaal anders zijn. Zelfs onbegrijpelijk. En niet in het minst omdat heel het systeem anders gebouwd is.
